Het leven met een beperking komt niet zonder uitdagingen. Met een beperking bedoel ik niet mijn lichamelijke en cognitieve klachten, maar hoe het systeem werkt. Eén van deze uitdagingen is de Wmo ofwel de Wet maatschappelijke ondersteuning.
De Wmo is een wet die gemeenten verplicht om ondersteuning te bieden aan mensen die hulp nodig hebben om zelfstandig te blijven wonen en deel te nemen aan de samenleving. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om huishoudelijke hulp, begeleiding, dagbesteding, beschermd wonen en opvang bij huiselijk geweld.
Als gebruiker van de Wmo betaal je per maand 21 euro eigen bijdrage. Dat is het abonnementstarief. Voorheen betaalde je op basis van je inkomsten, maar die berekening hield geen rekening met je actuele inkomsten. Gekeken werd naar het bruto inkomen van twee jaar daarvoor. Daardoor werd je vaak te hoog ingeschat. Ook werd geen rekening gehouden met andere uitgaves. Door je beperking moet je vaak meer geld uitgeven aan energie, vervoer, kleding en voeding dan andere huishoudens. In mijn geval zijn het extra stroomkosten omdat ik de accu van mijn aangepaste fiets moet opladen en in de winter meer moet stoken met het oog op mijn gezondheid. Daar komen de kosten van medicatie nog bij. De stapeling van dit soort (noodzakelijke) kosten was de hoofdoorzaak dat ik destijds in de schulden kwam.
Cijfers NIBUD
De overheid wil nu terug naar de inkomensafhankelijke bijdrage omdat de kosten voor de gemeente te groot worden. Het nadeel daarvan is dat de kosten voor mensen met een laag inkomen nadelig uitpakken, volgens cijfers van het NIBUD. Uit de berekeningen blijkt dat de voorgenomen wijziging nadelig is voor mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Vanaf 135 procent van het sociaal minimum komt de regeling in werking. Tot 135 procent van het sociaal minimum blijft er een vast tarief van rond de € 23. Daarna gaat met elke € 100 boven deze grens de eigen bijdrage € 10 omhoog. Dat betekent dat mensen met een inkomen tot modaal al snel veel meer eigen bijdrage gaan betalen dan nu.
Niet meer kunnen bijbenen
Bij de nieuwe eigen bijdrage, die op 1 januari 2027 moet ingaan, wordt net als eerder naar het inkomen van twee jaar daarvoor gekeken. Met het huidige prijspeil komt het maximale tarief neer op € 328. De eigen bijdrage is onderhevig aan inflatie en kan van jaar tot jaar verschillen. Bij de weging van het inkomen voor de eigen bijdrage wordt gekeken naar het verzamelinkomen en niet naar het netto besteedbare inkomen. Mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering hebben echter geen recht op arbeidskorting, waardoor hun netto-inkomen honderden euro’s lager kan liggen dan dat van mensen die werken en een vergelijkbaar bruto-inkomen hebben.
Dit is dus terug naar hoe het was. Koepelorganisatie Ieder(in) is ongerust over de gevolgen die de verhoging van de eigen bijdrage heeft. ‘Voor mensen die leven met een levenslange beperking wordt het hebben van een handicap onbetaalbaar,’ waarschuwt Deborah Lauria, directeur van Ieder(in). ‘Deze mensen betalen straks de prijs voor een financieel probleem dat ze niet zelf hebben veroorzaakt.’ Zij vreest dat niet alleen mensen met een beperking, maar ook hun mantelzorgers het financieel straks niet meer kunnen bijbenen.
Toegang tot zorg
Ieder(in) stelt bovendien dat het wetsvoorstel in strijd is met het VN-verdrag Handicap, dat Nederland geratificeerd heeft. Dat verdrag verplicht landen ervoor te zorgen dat mensen met een beperking geen extra drempels ondervinden in toegang tot zorg. Volgens het zogeheten standstill-beginsel mogen verworven rechten niet verslechteren. ‘Dat is echter precies wat hier dreigt te gebeuren,’ zegt Lauria. ‘Dit wetsvoorstel moet aangepast worden. Beperk de eigen bijdrage bijvoorbeeld alleen tot de huishoudelijke hulp en laat het abonnementstarief intact voor alle andere vormen van ondersteuning.’
Het lijkt wel alsof de ambtenaren die dit hebben uitgewerkt niets hebben geleerd van het verleden. Het abonnementstarief is in 2020 juist in het leven geroepen om de stapeling in kosten tegen te gaan en de zorg toegankelijker te maken. Na zeven jaar dreigt diezelfde fout opnieuw. En dat is niet nodig, want de ervaringen spreken boekdelen.
Dennis van Elten, ervaringsdeskundige, auteur en voorzitter van de Cliëntenraad WMO Utrecht.
Lees meer over dit onderwerp:
• Wmo-gebruikers financieel extra onder druk door verhoging eigen bijdrage (Nibud)
Door de val het kabinet is de wet om een inkomensafhankelijke eigen bijdrage te vragen bij gebruik van de Wmo voorlopig van tafel. De vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft besloten om het wetsvoorstel controversieel te verklaren. Dat betekent dat het voorstel nu niet verder behandeld wordt. Daardoor ontstaat er ruimte voor een nieuw kabinet om met meer zorgvuldigheid en in overleg met betrokkenen te kijken naar de toekomst van de Wmo.