We zijn blij dat de meerwaarde van ervaringsdeskundigen steeds vaker erkend wordt. Mensen die armoede aan den lijve hebben ondervonden, krijgen steeds vaker een podium om hun verhaal te delen en hun kennis en kunde in te zetten.
Onderzoek (https://www.sociaalwerknederland.nl/actueel/nieuws/10102-de-inzet-van-opgeleide-ervaringsdeskundigen-loont) toont ook aan dat het inzetten van ervaringsdeskundigen de effectiviteit van armoedebestrijding aanzienlijk kan vergroten. Mensen met eigen ervaring in armoede brengen unieke inzichten die beleidsmakers, hulpverleners en organisaties helpen om oplossingen te ontwerpen die écht aansluiten bij de behoeften van betrokkenen.
Echter merken we ook iets op: terwijl iedereen enthousiast is over hun inzet, ontbreekt het aan structurele investeringen in hun ontwikkeling. Te vaak worden ervaringsdeskundigen opgeleid tot hulpverlener, zoals in de ggz, terwijl hun potentieel veel verder reikt. Ze kunnen bruggenbouwers, adviseurs, kritische vrienden of kwartiermakers zijn, maar die rollen worden vaak over het hoofd gezien.
Wat doen we met ervaringsdeskundigen?
Bij Sterk uit Armoede krijgen we vaak dezelfde vragen van gemeenten: “Wat moeten we doen met een ervaringsdeskundige?” of “Onder welke CAO valt deze persoon?” Deze vragen tonen aan dat er nog veel onduidelijkheid is over hun rol. De waarde van een ervaringsdeskundige zit niet in een vaste functieomschrijving of een cao-niveau. Het gaat erom hun unieke ervaringskennis en perspectief te benutten en hen kansen te bieden om een betekenisvolle bijdrage te leveren. Ervaringsdeskundigen zijn niet alleen een middel om armoede beter te begrijpen en te bestrijden; ze zijn ook een doel op zichzelf. Hun persoonlijke ontwikkeling en empowerment zijn ook belangrijk naast de bijdrage die ze leveren aan organisaties en beleid.
De balans tussen onderschatting en overschatting
Onlangs verscheen (https://www.socialevraagstukken.nl/onder-of-overwaardering-van-ervaringskennis-leidt-tot-onrecht/#:~:text=Overschatting%20van%20ervaringsdeskundigen%20leidt%20tot,doen%20onrecht%20aan%20de%20kennisgever) dat op de werkvloer ervaringsdeskundigen vaak óf onderschat óf overschat worden. Soms worden ze gezien als iemand die slechts hun verhaal deelt en daarna weer verdwijnt, zonder verdere ondersteuning of ontwikkelingsmogelijkheden. Aan de andere kant worden ze soms op een voetstuk geplaatst, met de verwachting dat zij de ultieme oplossing voor complexe problemen bieden. Beide benaderingen zijn schadelijk. Het is van groot belang dat organisaties niet alleen de ervaringsdeskundigen zelf begeleiden, maar ook leren hoe ze hun waarde op de juiste manier kunnen benutten zonder hen te onder- of overvragen.
Passende opleiding en ontwikkeling
Veel ervaringsdeskundigen passen niet binnen de standaardprofielen van mbo- of hbo-diploma’s. Toch worden ze vaak geacht aan deze eisen te voldoen om hun rol te vervullen. Dit is een gemiste kans. We moeten verder kijken dan diploma’s en hokjes. Ervaringsdeskundigen hebben een unieke positie en kracht door hun persoonlijke geschiedenis, en die moet worden erkend. Het gaat erom hen de kans te geven hun ervaringen om te zetten in positieve en constructieve bijdragen, ongeacht hun formele opleiding.
We beweren echter niet dat opleiden niet belangrijk is. Ervaringsdeskundige word je niet vanzelf. Zelfreflectie, de eigen ervaringen aanvullen met collectieve en theoretische kennis en een warme plek om professionele kennis op te doen zijn belangrijk. Maar dit ontwikkelingsproces moet ook onder persoonlijke aandacht en begeleiding.
Tijd voor echte verandering
Als we echt iets willen veranderen, moeten we investeren in de mensen die ervaring hebben met armoede. Niet alleen door middel van financiële middelen, maar door hen kansen te geven om hun unieke inzichten en ervaringen in te zetten. Dit vraagt om een fundamentele verandering in hoe we met ervaringsdeskundigen omgaan.
Lilith Smidts-Lefever