Riane Kuzee-Hoogeveen is ervaringsdeskundige relationeel geweld, miskraam, traumatische bevalling, vluchten, (energie)armoede en sociale uitsluiting. Met haar ervaringskennis wil ze anderen ondersteunen en begeleiden en overheden, instanties en hulpverleners adviseren. Steeds meer organisaties weten inmiddels wat Riane voor ze kan betekenen. Zo wordt een beroep op haar gedaan om mee te denken met beleidsmakers en om cliënten te bezoeken. Maar ook voor trainingen, lezingen, workshops en (online) seminars wordt ze ingeschakeld.
Er rust nog altijd een taboe op armoede, zegt Riane. ‘Het is iets waar mensen niet makkelijk over praten. En dan gaat het niet alleen over gebrek aan geld, maar ook over andere tekorten. Veiligheid, een dak boven je hoofd, geborgenheid. Dat taboe moet weg. Niemand kiest bewust voor armoede. Het is iets dat je overkomt.’ Een van de eerste projecten waarbij ze als opgeleid ervaringsdeskundige was betrokken was een project van het UMCG: hoe kun je zwangere vrouwen die in armoede leven helpen om te stoppen met roken?
Een andere bubbel
Haar inzichten en tips bleken van grote waarde voor het project. ‘Zij zorgen ervoor dat we betere zorg op maat kunnen ontwikkelen zodat de vrouwen beter worden ondersteund’, aldus de onderzoekers. Meteen al bij aanvang van het project bewees ze hoe belangrijk ervaringsdeskundigen zijn. ‘De onderzoekers zochten zwangere vrouwen uit de doelgroep die wilden meedoen aan het project. Wij stelden toen voor om bij de voedselbank te flyeren. Daar hadden de onderzoekers niet aan gedacht. Dat kun je ze ook niet kwalijk nemen. Ze leven in een andere bubbel.’
Als ervaringsdeskundige ben je een soort tolk, zo vervolgt ze. ‘Je vertaalt de leefwereld naar de systeemwereld. Ik breng die twee werelden bij elkaar. Door mijn eigen ervaringen met armoede begrijp ik die leefwereld en kan ik die verduidelijken voor hulpverleners en beleidsmakers. Die inzichten helpen om inclusiever en effectiever beleid te maken en de ondersteuning beter te laten aansluiten bij de behoefte van de cliënt.’
Om tot goede oplossingen te komen heb je drie kennisbronnen nodig, zo gaat ze verder. ‘Wetenschappelijke kennis, praktijkkennis én ervaringskennis. Een mooi voorbeeld hiervan is de Meedoen Pas voor mensen met een laag inkomen. Met deze pas kunnen ze ’s ochtends na negen uur gratis met het OV reizen. Je wereld wordt groter. Je wordt mobieler. Het is belangrijk om mensen uit hun isolement te halen en te voorkomen dat ze de deur niet meer uitgaan.’
In hun portemonnee
Er is maatwerk nodig om mensen in armoede te helpen, zegt Riane. Zeker wanneer het over verduurzaming van woningen gaat. ‘Als woningen van financieel kwetsbare mensen goed worden geïsoleerd en verduurzaamd dan scheelt dat enorm in hun portemonnee. Maar daar hoort ook het juiste gedrag bij. Je kan wel een woning van F-label naar A-label verduurzamen, maar met F-gedrag bij een A-woning schiet het niet op. Je moet in begrijpelijke taal uitleggen hoe je de voordelen van een energiezuinige woning volledig kunt benutten. Dat is heel belangrijk. Vergeet niet dat de drie grootste uitgavenposten voor mensen in armoede de huur, de zorgverzekering en de energierekening zijn. Bij de eerste en de tweede zit weinig rek. Bij de laatste wel.’
Op dit moment is energie onrechtvaardig verdeeld in Nederland, zo vervolgt ze. ‘Dat noemen we energiearmoede, maar eigenlijk moet je spreken van energieonrechtvaardigheid. Er zijn ruim 600.000 huishoudens in Nederland die hun energierekening niet kunnen betalen, er niet comfortabel bij kunnen zitten en/of niet kunnen investeren in de energetische kwaliteit van hun woning. Opmerkelijk is dat veel van die huishoudens alleenstaande moeders zijn.’
Gehoord worden
Om de dagelijkse realiteit van energie en armoede inzichtelijk te maken werd ze door het Klimaatverbond Nederland en het LSA bewoners (een landelijk samenwerkingsverband van actieve bewoners) gevraagd om over dit thema mee te denken. Het Klimaatverbond is een vereniging van decentrale overheden: gemeenten, provincies en waterschappen. Hoe ontwikkel je effectief beleid als je niet zélf dagelijks ervaart wat armoede écht betekent?, luidde de vraag. ‘De samenwerking heeft ertoe geleid dat we aan diverse beleidstafels mogen vertellen wat het effect is van de energietransitie op mensen in armoede. We worden door verschillende organisaties, zoals Milieu Centraal, Knop Om, Nationaal Klimaat Platform en Platform 31, uitgenodigd om mee te werken aan onderzoeken. We hebben mensen in armoede een gezicht gegeven. Zij zijn blij dat ze nu gehoord worden en dat er actie ondernomen wordt op basis van hun ervaringen.’